L-omelija tal-Arċisqof Charles Jude Scicluna
Fl-antifona sabiħa ta’ San Publiju, li titkanta u tindaqq fil-festa solenni li nagħmlulu, kif jixraq, lil Publiju nagħtuh dan it-titlu sabiħ: O Melitæ digna proles – ‘Wild dehen ta’ Malta’. Ippermettuli din is-sena, naqsam magħkom ħsieb qasir, ispirat minn dan it-titlu li aħna nagħtu lil San Publiju, li wkoll hu taħt l-apside ta’ din il-Knisja.
Il-Kelma ‘Malta’ għandha żewġ etimoloġiji. Waħda mill-Ġrieg, jgħidulna l-istudjużi, u l-oħra mill-Feniċju. Bil-Grieg, il-kelma ‘melitæ’ ġejja minn ‘mél’, mill-għasel. U għalhekk aħna lil Malta nsejħulha ‘art ħelwa’, bħalma għamel Dun Karm fl-Innu Malti. Dun Karm, fl-ewwel battuti tal-Innu Malti, fuq il-mużika ta’ Robert Samut, kien qed jispira ruħu mill-etimoloġija tal-isem Grieg tal-gżira tagħna. Anke fl-Atti tal-Appostli, l-gżira li fuqha jiġi inkaljat il-bastiment, b’276 persuna, fosthom San Pawl, “il-gżira kien jisimha Malta” (Atti 28:1).
Ejjew nirriflettu ftit, fuq kif San Publiju jirrifletti fuq l-ewwel tifsir tal-isem ‘Malta’. Fl-ewwel qari smajna xi tfisser li jkollok qalb ħelwa, qalb ta’ tenerezza, ta’ kompassjoni, ta’ mogħdrija; qalb b’termini iżjed moderni, li tħabbat għall-ġustizzja soċjali, li fil-proxxmu tara kollega u mhux avversarju. Il-qalb ħelwa mhix qalb dgħajfa, imma qalb li taf taħfer, tagħder u tħenn. Ġesù stess irrefera lilu nnifsu, bħala ‘ta’ qalb ħelwa u umli’: “Tgħallmu minni, għaliex jiena ta’ qalb ħelwa u umli, u intom issibu l-mistrieħ għal ruħkom” (Mt 11:29).
L-isem Publiju stess, li kien skont l-istudjużi kien isem komuni ħafna fid-dinja Rumana u Mediterranja, ifisser ‘wild il-poplu’; li minn hemmhekk ġejjin il-kliem ‘Publiju’ u ‘repubblika’. L-isem Publius, jew Popilius, hu proprju ispirat mill-poplu, mill-ġemgħa. U dan il-protos tal-gżira tagħna, aħna nqimuh, u nirringrazzjaw lil Alla tad-don li tana fih, bħala bniedem ta’ ħlewwa kbira, li għaraf imexxi lill-gżira tagħna fi żmienu b’dehen kbir, kif naraw f’dak li jirrakkontalna l-Atti tal-Appostli.
It-tieni etimoloġija tal-isem ‘Malta’, mill-Feniċju – ‘malat’ – hu ‘port sigur’, bl-Inġliż ‘a safe haven’, post li jilqgħak. Din kienet l-esperjenza wkoll tal-baħħara Mediterranji, speċjalment fid-dinja Punika u Feniċja, li kienu jidħlu fil-portijiet tagħna u jsibu l-kenn: Malta ħanina. Nistgħu ngħidu, li Publiju, juri mhux biss il-karattru tiegħu, imma jurina tassew kif tħabbat qalbu f’dak li jagħmel għax l-Atti tal-Appostli ma jgħidulnix b’xi kliem li qal Publiju. Hemm personaġġ ieħor ukoll għażiż fil-Bibbja li ma jitkellimx, li hu San Ġużepp. Dawn il-personaġġi nagħrfuhom mhux mill-kliem tagħhom imma mill-għemil.
Publiju x’jagħmel? Jagħmel l-ewwel nett deċiżjoni li jilqa’ għandu 276 persuna għal tlett ijiem sħaħ, fl-oqsma tiegħu. Il-kelma oqsma tfisser xi ħaġa rurali; bħala protos kellu żgur id-domus fil-belt prinċipali Melitæ, illum l-Imdina, imma kellu wkoll l-oqsma tiegħu. L-indikazzjoni tindika l-inħawi ta’ San Pawl Milqi, Burmarrad, u l-Wardija.
“F’dawk l-inħawi kien hemm l-oqsma tal-prinċep tal-gżira” (Atti 28:7). Hemmhekk l-iskavi tas-seklu li għadda jindikaw xogħol ta’ biedja ta’ Żmien ir-Rumani. U f’dawk l-oqsma mhux ’il bogħod minn San Pawl il-Baħar u s-Salini, l-protos tagħna laqa’ lil din il-miġemgħa għal tlett ijiem sħaħ, mingħajr distinzjoni bejn il-passiġġiera.
Il-qalb ħelwa mhix qalb dgħajfa, imma qalb li taf taħfer, tagħder u tħenn.
Ejjew ninnutaw id-dehen ta’ dan il-protos tagħna, Ma qagħadx joqgħod jgħid, ara jien se nilqa’ għandi lill-business class jew l-economy, imma l-ħabsin le. Għax fil-ġifen kien hemm ukoll il-ħabsin jivvjaġġaw, wieħed minnhom kien San Pawl. U din l-akkoljenza tal-protos, id-dehen tiegħu, il-ħlewwa tiegħu, il-qalb kbira tiegħu, ġabet fuq daru u fuq pajjiżna barka kbira. Kif nafu, missieru “kien mixħut, marid bid-deni u d-disenterija. Pawlu daħal ħdejh, għamel talba, qiegħed idejh fuqu u fejqu” (Atti 28:8), bil-qawwa u bl-isem ta’ Ġesù.
Publiju jiltaqa’ ma’ Ġesù, meta missieru jiġi mfejjaq bil-qawwa ta’ dan l-isem, bil-qawwa tal-Ispirtu Qaddis tal-Mulej, li jaġixxi fl-appostlu ħabsi, nawfragu Pawlu. In-nies tal-gżira jagħmlu l-istess. Publiju jiftaħ il-bieb tas-saħħa vera, u ta l-fidi lill-poplu Malti, bid-don tal-fejqan. Fl-Atti tal-Appostli, jgħidulna: “jersqu għandu l-morda l-oħra tal-gżira, u hu fejjaqhom” (Atti 28:9). Ma naħsibx li kien hemm marid jew marida waħda f’Malta dak iż-żmien, u nimmaġina anke li f’Għawdex ukoll, għax il-kelma tiġri, li ma għamlux ħilithom, biex jersqu lejn dan ir-raġel, għalkemm ħabsi, imma li jfejjaq f’isem ta’ xi ħadd jismu Ġesù ta’ Nazaret. Li Pawlu qed jgħid li lil dan sallbuh ir-Rumani, u li qam fit-tielet jum. Jekk hux veru jew le, ma nafux. Nafu, li kull min hu marid u jersaq lejn Pawlu, Pawlu jfejqu bil-qawwa ta’ dan l-isem. U ta’ dan hu xhud il-protos tagħna, Publiju. Għax Pawlu fejjaqlu lil missieru, u issa Pawlu f’isem Ġesù qed ifejjaq lil kull min kellu bżonn.
Ejjew nirringrazzjaw lil Alla ta’ dan il-protos, li għallimna kif tkun tassew wild dehen ta’ Malta: bil-ħlewwa u bl-akkoljenza. Li aħna lejn xulxin, nuru dik il-kompassjoni, dik il-mogħdrija, dik l-akkoljenza li nilqgħu lil xulxin; anke meta ma naqblux f’kollox, imma li nilqgħu lil xulxin. Kemm tkun ħaġa sabiħa, li għal xulxin, aħna ngħixu wkoll it-tifsira sabiħa tal-isem ta’ pajjiżna: art ħelwa, art li tilqgħak, port sigur. Għax quddiem dan l-atteġġjament idubu t-tradimenti, il-vendikazzjonijiet, l-inġustizzji, il-kalunji. Idub il-ħażen kollu. Għax jekk inti ta’ qalb ħelwa u umli, jekk inti bniedem li tilqa’ lill-proxxmu, u tħobbu tassew, allura għandek il-mediċina li tfejjaq lir-ruħ tiegħek, u tfejjaq ukoll il-ħajja tagħna flimkien,
Jiena llum, nixtieq nitlob l-interċessjoni ta’ San Publiju fuq pajjiżna, u din is-sena li fiha qegħdin niċċelebraw 60 sena mill-Indipendenza tagħna, u 50 sena mir-Repubblika. Din il-festa solenni tagħtini l-opportunità, li npoġġi lil pajjiżna mill-ġdid, bħala l-Isqof, taħt il-protezzjoni, taħt l-interċessjoni ta’ San Publiju, il-protos tagħna.
Jekk l-isem l-art ħelwa, li tatek twelidek;
issawwab hekk f’qalbek, u ħeġġek bin-nar.
Tal-barka tal-ħniena, tad-dehen u tas-saħħa;
li twennes il-ġemgħa madwar il-fuklar.
Hekk l-isem li jkennen, li jilqa’ bi mħabba;
fuq ġbinek isebbaħ il-wirt tal-Maltin.
U titla’ minn qalbna t-talba ħerqana,
li wild dehen ta’ dil-gżira, inkunu f’kull ħin.
Publiju ta’ Malta, b’ismek jgħanni l-ġemgħa,
Protos ta’ artna, mexxina lejn is-sema.
Viva San Publiju!
✠ Charles Jude Scicluna
Arċisqof ta’ Malta
Qari tal-quddiesa
Qari I: Is 58:6-11
Salm: 15:1-2,5,7-8,11
Qari II: Atti 28:1-10
L-Evanġelju: Mt 25:31-40